Wystawa „Solidarność Walcząca”
Prezentacja wystawy „Za chleb i wolność. Lata 1978–1981” – Myszków, 20 maj – 10 czerwca 2013
W dniach od 20 maja do 10 czerwca 2013 r. w Zespole Szkół Publicznch Nr 3 w Myszkowie – Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi Nr 3
im. Tadeusza Kościuszki, Gimnazjum Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. Cypriana Kamila Norwida (ul. Tadeusza Kościuszki 30), prezentowana będzie wystawa „Za chleb i wolność. Lata 1978–1981”. Ekspozycję wystawy w Częstochowie zorganizował OBEP IPN w Katowicach przy współudziale Zespołu Szkół Publicznch Nr 3 w Myszkowie, Stowarzyszenia „13 Grudnia” oraz Stowarzyszenia Solidarność Walcząca z Wrocławia.Jest to historia najnowsza Polski opowiedziana obiektywami fotoaparatów. To unikalne fotografie, w większości nigdy dotąd niepublikowane, dokumentujące Polskę tamtych lat w jej przełomowych momentach. Niejednokrotnie są to zdjęcia wykonane przez amatorów, niekiedy nawet anonimowych, którzy przypadkiem znaleźli się w miejscu wydarzeń i mieli przy sobie aparat fotograficzny.Wyboru fotogramów z bogatych zbiorów IPN dokonał zespół złożony z uczestników tamtych wydarzeń, członków Stowarzyszenia „13 Grudnia” i pracowników Instytutu Pamięci Narodowej. Wystawę opracowali: Kamil Burzyński, Dominik Cieszkowski, Anna Jagodzińska, Sławomir Karpiński, Romuald Lazarowicz, Grzegorz Majchrzak, Dorota Serwadczak oraz Jan Żaryn. Honorowy patronat nad Wystawą objęli: Prymas Polski Senior Kardynał Józef Glemp i Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Łukasz Kamiński.
http://13grudnia.org.pl/za-chleb-i-wolnosc
Wystawa „Za chleb i wolność”
Prezentacja wystawy „Rotmistrz Witold Pilecki – Ochotnik do Auschwitz” – Lubliniec, 20 maj – 10 czerwiec 2013
Wystawa „Ochotnik do Auschwitz”
W dniach od 20 maja do 10 czerwca 2013 r. w Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II w Lublińcu (ul. Droniowicka 45) prezentowana będzie wystawa „Rotmistrz Witold Pilecki – Ochotnik do Auschwitz”. Ekspozycja została przygotowana przez Jacka Jaśkiewicza ze Stowarzyszenia Solidarność Walcząca. Organizatorem prezentacji wystawy jest OBEP IPN w Katowicach we współpracy z Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II w Lublińcu i Stowarzyszeniem Solidarność Walcząca we Wrocławiu.
Wystawa prezentuje osobę Witolda Pileckiego – uczestnika akcji rozbrajania Niemców w 1918, żołnierza w wojnie z bolszewikami w 1920, w kampanii wrześniowej 1939, potem w powstaniu warszawskim. W 1940 r. świadomie pozwolił się złapać i dostał się do Auschwitz jako więzień nr 4859, by zbierać informacje (m.in. o zagładzie Żydów) oraz utworzyć tam ruch oporu. Po wojnie aresztowany przez UB i skazany na śmierć w 1948 r.
Wystawa „1966 – Millenium kontra 1000-lecie” – Częstochowa,
10 maj – 3 czerwiec 2013
Wystawa „1966 – Millenium kontra 1000-lecie. Obchody Millenium Chrztu Polski i Tysiąclecia Państwa Polskiego”
Prezentacja wystawy „ … O Orła w koronie – Zgrupowanie partyzanckie »Błyskawica«” – Częstochowa, 20 maj – 4 czerwiec 2013
W dniach od 20 maja do 4 czerwca 2013 r. w Zespole Szkół Mechaniczno-Elektrycznych im. Kazimierza Pułaskiego w Częstochowie (ul. Targowa 29) prezentowana będzie wystawa „ … O Orła w koronie – Zgrupowanie partyzanckie »Błyskawica«”. Organizatorem prezentacji wystawy jest OBEP IPN w Katowicach i w Krakowie we współpracy z Zespołem Szkół Mechaniczno-Elektrycznych im. Kazimierza Pułaskiego w Częstochowie, Stowarzyszeniem Solidarność Walcząca we Wrocławiu oraz Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Represjonowanych w Specjalnych Obozach Wojskowych w latach 1982 – 1983.Ekspozycja przybliża historię zgrupowania partyzanckiego »Błyskawica«” – żołnierzy „wyklętych” z Podhala – oraz jego dowódcę Józefa Kurasia „Ognia”, którego to przez szereg lat PRL-u, a zwłaszcza w drugiej połowie lat 40., przedstawiano wyłącznie jako psychopatę, „znanego już przed wojną koniokrada” i bandytę „odznaczającego się szczególnym sadyzmem wobec eksploatowanej ludności góralskiej”. Z kolei Stefan Korboński, sprawujący w 1945 r. obowiązki delegata rządu RP na kraj, nazywał go „Królem Podhala” i „tatrzańskim Janosikiem dwudziestego wieku, którego sława na Podhalu żyć będzie przez wiele lat przekazywana z pokolenia na pokolenie”. Dziś Józef Kuraś przez niektórych jest uznawany za postać kontrowersyjną.
Jedną z najbardziej znanych akcji 6 Kompanii (oddziału z zgrupowania „Ognia”) było rozbicie więzienia św. Michała w Krakowie i uwolnienie 64 więźniów żołnierzy AK, WiN, NSZ. Jako jego dowódca walczył do 21 lutego 1947 r., kiedy to we wsi Ostrowsko koło Nowego Targu razem kilkoma podkomendnymi został otoczony przez oddziały KBW, UB i MO. Znajdując się w potrzasku, próbował popełnić samobójstwo, ale ujęcie J. Kurasia żywego i doprowadzenie do publicznej rozprawy sądowej przed komunistycznym wymiarem „sprawiedliwości” oraz wymierzenie mu kary śmierci było dla komunistów sprawą priorytetową. Stąd przewiezionego do nowotarskiego szpitala J. Kurasia starano się jeszcze ratować, aczkolwiek bezskutecznie. Zmarł tuż po północy 22 lutego 1947 r. Ciało tragicznie zmarłego zostało zabrane przez funkcjonariuszy UB. Miejsca pochówku świadek zdarzenia i późniejszy szef Służby Bezpieczeństwa w Krakowie Stanisław Wałach nigdy nie wyjawił. Mimo podjętych prób, szczątków J. Kurasia do dziś nie odnaleziono.Historii Józefa Kurasia dotyka wystawa przygotowana przez Oddział Biura Edukacji Publicznej IPN w Krakowie oraz Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Targu. Przybliża ona jednak przede wszystkim historię dowodzonego przez niego zgrupowania partyzanckiego »Błyskawica«”, a zatem dotyczy żołnierzy „wyklętych” – podejmujących ofiarną walkę z systemem totalitarnym i jego reprezentantami w Polsce.Autorem wystawy jest dr Maciej Korkuć (współpraca: Teodor Gąsiorowski, projekt graficzny: Dariusz Grochal), wystawa została przygotowana przez OBEP IPN w KrakowieMaciej KORKUĆ; ZA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ Zgrupowanie partyzanckie Józefa Kurasia „Ognia” w latach1945-1947WYSTAWA ONLINE
Wystawa „…o Orła w koronie”
Prezentacja wystawy „Zrzeszenie »Wolność i Niezawisłość« w służbie Niepodległej” – Częstochowa, 20 maj – 4 czerwiec 2013
Autorem wystawy jest Teodor Gąsiorowski (współpraca: Wojciech Frazik, projekt graficzny: Marta Drabik), wystawa została przygotowana w 60 rocznicę założenia organizacji „Zrzeszenie »Wolność i Niezawisłość« ” przez OBEP IPN w Krakowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.2 sierpnia 1945 r. komunistyczne władze ogłosiły „amnestię” dla pozostających w konspiracji żołnierzy Armii Krajowej. Do ujawniania się wezwał (z więzienia) legendarny dowódca warszawskiego Kedywu płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”. Działalność ta doprowadziła wkrótce do wyprowadzenia z konspiracji wielu żołnierzy Armii Krajowej, także tych, którzy podjęli działalność w Delegaturze Sił Zbrojnych. Sama Delegatura została rozwiązana przez jej dowódcę. Jednak poczucie odpowiedzialności za los kraju i osobiste losy żołnierzy skłoniło grupę oficerów z kierownictwa Delegatury do powołania nowej organizacji konspiracyjnej. Jej idea została przedstawiona i przedyskutowana na dwóch ostatnich odprawach u Delegata Sił Zbrojnych płk. Jana Rzepeckiego, w pierwszej połowie sierpnia 1945 r. W tym czasie Bolesław Srocki przygotował wstępny projekt deklaracji ideowej tej organizacji. Miała ona stopniowo zaprzestać walki zbrojnej przenosząc swoje działania na płaszczyznę polityczną. Struktury wojskowe zamierzano ograniczyć do wywiadu i kontrwywiadu oraz nielicznych oddziałów zbrojnych mających charakter samoobrony.2 września 1945 r., w Warszawie, powołano do życia Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”. Ścisłe kierownictwo Zrzeszenia tworzyli J. Rzepecki „Ślusarczyk” (prezes), Janusz Bokszczanin (wiceprezes), Tadeusz Jachimek „Ninka” (sekretarz generalny), Antoni Sanojca „Skaleń”, Franciszek Niepokólczycki „Halny”, Jan Szczurek-Cergowski „Sławbor”, Józef Rybicki „Maciej”. Wkrótce opublikowano w konspiracyjnej prasie, przeredagowaną przez Jana Rzepeckiego, „Deklarację Ideową WiN”. Organizacja przejęła dużą część dotychczasowych struktur podziemnych i szybko rozrosła się do ok. 20 tys. członków. Formalnie niezależna od rządu polskiego na uchodźctwie, przekazywała na Zachód uzyskane materiały dotyczące sytuacji politycznej, gospodarczej i militarnej w kraju. Głównym celem politycznym Zrzeszenia było doprowadzenie do wolnych wyborów (zagwarantowanych przez Wielką Trójkę w Jałcie) i przekazanie struktur organizacyjnych legalnym władzom Rzeczypospolitej.WiN z założenia miał być organizacją polityczną, a nie wojskową. Jednak trudno było w krótkim czasie zdemobilizować oddziały leśne. Ich masowe ujawnienie nie wchodziło w grę, albowiem oznaczało również dekonspirację większości lokalnych struktur konspiracyjnych, sieci łączności i kolportażu. Akcję demobilizacji oddziałów leśnych prowadzono systematycznie od chwili powstania Zrzeszenia. Najbardziej zagrożonych ludzi z Rzeszowszczyzny i lwowskiego Zgrupowania AK „Warta” (rozformowanego jeszcze decyzją Delegatury Sił Zbrojnych) przerzucono na Śląsk. W tym czasie na Lubelszczyźnie, Białostocczyźnie i we wschodniej części województwa warszawskiego operowały silne oddziały zbrojne uznające zwierzchność Zrzeszenia. Na tych terenach, pokrytych dużymi kompleksami leśnymi, zdemobilizowane wcześniej przez DSZ oddziały zostały szybko odtworzone. Wskutek siły oddziałów niepodległościowych, na tych terenach PPR okresowo przechodziła do konspiracji, a siły UB i MO nie pojawiały się poza swoimi siedzibami bez znaczącego wsparcia wojska. Sowiecka policja polityczna, NKWD, wspierana przez rodzimych komunistów z Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego od pierwszych chwil istnienia WiN-u skłaniała się ku likwidacji Zrzeszenia. Informacje uzyskane dzięki przeprowadzonej akcji ujawnieniowej pozwoliły na szybką infiltrację powstających struktur organizacji korzystającej z dotychczas istniejących kanałów łączności. Już w listopadzie 1945 r. dokonano w Łodzi aresztowań wśród członków Zarządu Głównego Zrzeszenia – Prezesa Jana Rzepeckiego i większość jego współpracowników, łącznie z szefem wywiadu i kontrwywiadu kpt. Henrykiem Żukiem.J. Rzepecki zdecydował się na podjęcie swoistej gry z Urzędem Bezpieczeństwa i w zamian za obietnice nierepresjonowania członków Zrzeszenia zobowiązał się do ujawnienia organizacji. Wezwał także z więzienia, wzorem J. Mazurkiewicza (którego wcześniej sam skrytykował), do ujawniania się ludzi i struktur konspiracyjnych. Dotychczasowe doświadczenia w postępowaniu komunistycznej władzy z ujawniającymi się oficerami i żołnierzami AK, spowodowały, że wezwania J. Rzepeckiego większość członków „WiN-u” zbojkotowała.Na przełomie lat 1945/1946 wybrano II Zarząd Główny. Jego Prezesem został Franciszek Niepokólczycki „Halny”. Grono jego najbliższych współpracowników tworzyli: Alojzy Kaczmarczyk „Zośka”, Edward Bzymek-Strzałkowski „Wolski”, Józef Ostafin „Chudy”, Jan Kot „Janusz”, Eugeniusz Ralski „Biały”, Wiktor Langner „Jasny”, Paweł Wieczorek-Lewandowski „Dar” i Walerian Tumanowicz „Jagodziński”. Pod ich kierownictwem zintensyfikowano działania propagandowe wymierzone w ludowe Wojsko Polskie oraz działania wywiadu i kontrwywiadu mające na celu pozyskiwanie informacji opracowywanych następnie przez Biuro Studiów i przekazywanych do rządu RP w Londynie. Działania te były prowadzone głównie przez autonomiczną część organizacji funkcjonującą pod nazwą Brygad Wywiadowczych.
W tym czasie lokalne struktury WiN-u zawarły szereg taktycznych umów o współpracy z innymi organizacjami niepodległościowej konspiracji, a nawet z UPA o zawieszeniu broni. To ostatnie z wymienionych posunięć miało zapobiec wzajemnemu wykrwawianiu się w walkach i oszczędzić siły do walki z komunistami. Najdalej sięgnęło porozumienie zawarte na Lubelszczyźnie, w wyniku którego połączone siły UPA i WiN przeprowadziły wspólne uderzenie 28 maja 1946 r. na siedziby UB i NKWD w Hrubieszowie.
Przed referendum ludowym nasilono akcję „Odpluskwiania”. Celem akcji była dezorganizacja struktur PPR i UB, a realizowaną ją poprzez ostrzeżenia dla nadgorliwych działaczy i funkcjonariuszy, czy próby ich usuwania fałszywymi doniesieniami do UB. Łudzono się, że w wyniku referendum i nadchodzących wyborów będzie możliwe wyprowadzenie Zrzeszenia z konspiracji. Nawoływania WiN-u do głosowania w referendum przeciwko dwóm pierwszym punktom i za trzecim (granice zachodnie) przyniosły spodziewane efekty, czego dowodem były rzeczywiste wyniki referendum z 30 czerwca 1946 r. Niestety oficjalnie ogłoszone wyniki odbiegały znacznie od tych oczekiwanych przez niepodległościowe podziemie.
Klęska polityki wewnętrznej Zrzeszenia doprowadziła do zmiany priorytetów organizacyjnych. Postanowiono nasilić działania informacyjne wobec opinii publicznej wolnego świata. W tym celu Wacław Lipiński opracował, uzupełniony później w krakowskim Biurze Studiów, „Memoriał do Rady Bezpieczeństwa ONZ”, przygotowano prośbę do Trybunału w Hadze, listy do prezydenta USA H. Trumana i do prezesa Kongresu Polonii Amerykańskiej, Karola Rozmarka. Dokumenty te przerzucili na Zachód emisariusze Zrzeszenia: Kazimierz Rolewicz, Wacław Bniński, Józef Maciołek i Stefan Rostworowski, którzy wyruszyli z kraju w drugiej połowie lipca 1946 r. Ich zadaniem było też zorganizowanie Delegatury Zagranicznej WiN koordynującej pomoc dla kraju i utrzymującej kontakty z władzami emigracyjnymi i rządami państw sojuszniczych. Delegatura Zagraniczna WiN funkcjonowała do 1953 r.
W sierpniu 1946 r. zaczęła się w seria aresztowań wśród członków II Zarządu Głównego. Jako pierwszego ujęto Edwarda Bzymkę-Strzałkowskiego. Aby uniemożliwić dalsze śledztwo próbował popełnić samobójstwo wyskakując z wysokiego piętra gmachu WUBP w Krakowie. Odratowano go i natychmiast poddano intensywnemu śledztwu. Dalsze aresztowania były tylko kwestią czasu. 22 października 1946 r. został aresztowany w Zabrzu Prezes Franciszek Niepokólczycki. Aresztowanie przywódców Zrzeszenia jesienią 1946 r. nie zlikwidowało organizacji, a jedynie jej centralną strukturę kierowniczą. Próbę jej odbudowy podjął niemal natychmiast Wincenty Kwieciński „Głóg”, prezes Obszaru Centralnego. Była to zarazem potrzeba chwili, z racji zbliżających się wyborów do Sejmu.
Podobnie oceniali sytuację szefowie Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, dlatego też w grudniu 1946 r. i na początku stycznia 1947 r. przeprowadzono kolejną serię aresztowań wśród działaczy WiN-u i współpracujących z nim organizacji. 6 grudnia 1946 r. aresztowano Adama Obarskiego z Niezależnej PPS, później kierującą wywiadem III Zarządu Głównego Halinę Sosnowską. 5 stycznia z kolei ujęto W. Kwiecińskiego. Sukcesem dla funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa zakończyła się również próba ujęcia jego dwóch zastępców – Stanisława Sędziaka (4 stycznia 1947 r.) i Kazimierza Czarnockiego. Ponadto aresztowano również Wacława Lipińskiego ze Stronnictwa Niezawisłości Narodowej i Włodzimierza Marszewskiego ze Stronnictwa Narodowego.
4 stycznia 1947 r. rozpoczął się w Warszawie proces I Zarządu Głównego. Wyrok zapadł 3 lutego 1947 r.
Przeprowadzone w atmosferze terroru wybory 19 stycznia 1947 r. zostały przez komunistów sfałszowane i tym sposobem uzyskali oni pełnię władzy w Polsce. Zachodnie demokracje nie zdobyły się na odrzucenie ich wyników. W tej sytuacji komuniści ogłosili 22 lutego 1947 r. kolejną „amnestię”. Ponad dwadzieścia tysięcy członków Zrzeszenia WiN pozostających dotychczas w konspiracji ujawniło się za zgodą swoich przełożonych. Pozwoliło to funkcjonariuszom Urzędu Bezpieczeństwa znacznie poszerzyć swoją wiedzę o strukturach konspiracyjnych, a także o ludziach z kierownictwa organizacji ciągle pozostających w podziemiu.
Jeszcze w styczniu 1947 r. prezes Obszaru Południowego Łukasz Ciepliński z grupą swoich współpracowników (Adamem Lazarowiczem, Mieczysławem Kawalcem, Ludwikiem Kubikiem, Józefem Rzepką, Franciszkiem Błażejem) podjął decyzję o powołaniu IV Zarządu Głównego i kontynuowaniu działalności organizacyjnej. Żaden z nich nie miał już złudzeń co do wybuchu III wojny światowej, ale uważano, że ci którzy pozostali w konspiracji, pomimo amnestii muszą mieć sprawdzone kierownictwo, gdyż w przeciwnym wypadku staną się ofiarami prowokacji przygotowanej przez NKWD. Pomimo załamania się nastrojów społecznych i ogromnego nasilenia terroru UB w okresie likwidacji PSL-u i PPS-u Ł. Cieplińskiemu udało się w pewnym stopniu odbudować struktury WiN-u. Rozwinięto działalność wywiadowczą przeciwko jednostkom sowieckim stacjonującym na ziemiach polskich. Prowadzono wywiad polityczny gromadząc informacje o działalności partii i stronnictw politycznych w Kraju oraz o stosunkach Polski z sąsiednimi państwami. W ramach działalności kontrwywiadowczej wprowadzono swoich ludzi do struktur Urzędu Bezpieczeństwa i PPR. W czerwcu 1947 r. z Zachodu dotarł do kraju kurier Jerzy Woźniak wiozący nowe szyfry ułatwiające kontakt z Delegaturą Zagraniczną, rozbudowaną do tego stopnia, że obok centrali w Monachium miała swoje placówki w Paryżu, Londynie, Sztokholmie, Rzymie i w USA. Kilka miesięcy później, 11 sierpnia 1947 r., rozpoczął się pokazowy proces II Zarządu Głównego i grupy działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego. Niemal miesiąc później, 10 września 1947 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie ogłosił wyrok. F. Niepokólczyckiego i jego najbliższych współpracowników skazano na karę śmierci. Pozostałych na długoletnie więzienie.
W drugiej połowie 1947 r. UB przeprowadziło masowe aresztowania wśród byłych żołnierzy AK. UB udało się aresztować między innymi dowódców oddziałów – Jana Totha „Mewę” (aresztowany 17 lipca 1947 r., stracony 24 czerwca 1949 r.), mjr Hieronima Dekutowskiego „Zaporę” (zatrzymany 16 września 1947 r., stracony 7 marca 1949 r.). Brutalnie postępowanie z aresztowanymi, przy równoczesnym stosowaniu nielegalnych metod śledczych pozwoliło funkcjonariuszom UB uzyskać dane dotyczące osób podtrzymujących system łączności podziemia. Zatrzymywano kolejnych łączników, starając się w czasie śledztwa uzyskać dalsze informacje, by dotrzeć do IV Zarządu Głównego WiN, o istnieniu którego komuniści wiedzieli. W końcu zdołano aresztować ludzi bezpośrednio związanych z Zarządem. To zapoczątkowało ostateczną likwidację Zrzeszenia. W końcu września 1947 r. rozpoczęła się następna fala aresztowań w strukturach kierowniczych WiN-u. 27 listopada 1947 r. w Zabrzu ujęto Ł. Cieplińskiego, a 1 lutego 1948 r. w Poroninie ostatniego z grupy – M. Kawalca. W trakcie wyczerpującego śledztwa nakłoniono do współpracy aresztowanego 27 stycznia 1948 r. Stefana Sieńkę (szefa Biura Studiów IV Zarządu) i wykorzystano go do wprowadzenia do organizacji agentów. Uwiarygodnieni przez S. Sieńkę, weszli w struktury Zrzeszenia, tworząc tzw. V Komendę WiN-u. Pozwoliło to UB przez następne cztery lata kontrolować działalność dziesiątków osób wciągniętych do tej „konspiracji”, nieświadomych rzeczywistej roli V Komendy WiN-u i gry w ramach operacji prowadzonej przez UB pod kryptonimem „Cezary”. W rezultacie większość struktur Zrzeszenia zostało rozpracowanych i przystąpiono do likwidacji jego oddziałów zbrojnych. Jednym z pierwszych był oddział kpt. Zygmunta Brońskiego „Uskoka”, poległego 29 maja 1949 r.
Od 5 do 14 października 1950 r., po okrutnym śledztwie zorganizowano w Warszawie pokazowy proces osób z ostatniego faktycznego Zarządu Głównego WiN-u. Przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie stanął między innymi Ł. Ciepliński. Razem z innymi sześcioma sądzonymi został skazany na karę śmierci (wyrok wykonano 1 marca 1951 r. w więzieniu na Mokotowie); jedną osobę skazano na dożywotnie więzienie, a wobec dwóch sądzonych w tym procesie kobiet orzeczono karę kilkunastoletniego pozbawienia wolności.
Historia Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” miała się zakończyć w grudniu 1952 r., kiedy to Urząd Bezpieczeństwa Publicznego ujawnił swoją inspirującą rolę w V Komendzie WiN-u, w ramach prowadzonej Operacji „Cezary”. W rzeczywistości resztki oddziałów zbrojnych wywodzących się ze Zrzeszenia WiN przetrwały dłużej. Mjr Jan Tabortowski „Bruzda” zginął 23 sierpnia 1954 r., a ostatni z żołnierzy oddziału „Uskoka”, Józef Franczak „Lalek”, poległ 21 października 1963 r.!
Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość, jako stowarzyszenie społeczno-kombatanckie, reaktywowano w 1999 r.
Wystawa „Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość w służbie Niepodległej”
Prezentacja wystawy „Powstańczy zryw w Czortkowie w 1940 roku” – Krzepice, 13 – 27 maj 2013
„Powstańczy zryw w Czortkowie w 1940 roku”. Organizatorem prezentacji wystawy jest OBEP IPN w Katowicach i Krakowie we współpracy z Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Krzepicach, Stowarzyszeniem Solidarność Walcząca we Wrocławiu oraz Stowarzyszeniem NZS 1980.
Autorem wystawy „Powstańczy zryw w Czortkowie w 1940 roku” jest Stanisław Maria Jankowski, a projektu graficznego Dariusz Grochal. Ekspozycję wystawy upamiętniającą zryw w Czortkowie oraz jej uczestników, zaprezentowano po raz pierwszy w 60. rocznicę próby opanowania miasta, 20 stycznia 2005 r., w Krakowie. Jej organizatorem było Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Krakowie, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Fundacja Kultury Polskiej w Bostonie, Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni.Czortków – niewielkie powiatowe miasteczko położone w dolinie Seretu na Podolu. Po 17 września 1939 r. zostało zajęte przez wojska sowieckie. Niemal natychmiast NKWD rozpoczęło aresztowania miejscowej inteligencji, rodzin wojskowych, urzędników, osadników, obywateli ziemskich. Jednocześnie na terenie miasteczka zaczęły powstawać pierwsze konspiracyjne struktury. Jednym z organizatorów konspiracji był nauczyciel gimnazjalny i harcmistrz Józef Opacki. W październiku 1939 r. Tadeusz Bańkowski, Henryk Kamiński i Heweliusz Malawski założyli organizację konspiracyjną „Stronnictwo Narodowe”, której celem była walka z wrogiem i sabotaż.Na początku stycznia 1940 r. zaobserwowano, że część stacjonujących w mieście żołnierzy sowieckich wyjechała na front fiński. W takiej sytuacji polscy konspiratorzy postanowili opanować miasto: koszary, więzienie, szpital, pocztę i dworzec kolejowy. Stamtąd mieli wyruszyć zdobytym pociągiem przez Zaleszczyki do Rumunii. Aby opóźnić pościg, planowali wysadzenie mostu na Serecie.21 stycznia 1940 r., w rocznicę powstania styczniowego, na chórze kościoła dominikanów zebrało się kilkadziesiąt osób, które miały przystąpić do powstania. Wieczorem zaatakowali oni koszary. Zaalarmowani strzałami sowieci wyprowadzili swoje wojsko na ulice Czortkowa. Po kilku godzinach większość uczestników czortkowskiego powstania znalazła się w rękach NKWD.24 powstańców jesienią 1940 r. skazano na karę śmierci i rozstrzelano, a 55 wysłano na długoletni pobyt do obozów pracy. Ci, którzy przeżyli, zostali zwolnieni po podpisaniu układu Sikorski–Majski w 1941 r.WYSTAWA ONLINE
Wystawa „Powstańczy zryw w Czortkowie”